Pit 37

Anna Jagiellonka – królowa schyłku dynastii

Na świat przyszła 18 października 1523, jako córka króla Polski i Wielkiego Księcia Litwy, Zygmunta I Starego i Bony Sforzy. W chwili narodzin była ich czwartym dzieckiem, choć wkrótce narodziła się jeszcze Katarzyna, jej młodsza siostra, której Anna po latach ustąpiła pierwszeństwa w zamążpójściu.

Anna nie była ulubienicą rodziców, którzy najwięcej uwagi poświęcali jej bratu – Zygmuntowi Augustowi, oraz najstarszej siostrze – Izabeli. Przyszła królowa Polski dzieciństwo spędziła pobierając edukację, ucząc się tkactwa i harciarstwa, języka greckiego i łaciny, i prowadząc dworskie życie. Anna nie wyróżniała się niczym na tle swoich sióstr. Uznawana była za mało urodziwą kobietę. Była jednak utalentowaną hafciarką. Wiele wskazuje na to, że wyszywany perłami orzeł, zdobiący oprawę modlitewnika podarowanego przez Annę bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego, w 1581 roku, był jej autorstwa (w latach późniejszych Anna niejednokrotnie szczodrze obdarowywała tę uczelnię, zyskując miano mecenasa nauki).

Jan Matejko, „Anna Jagiellonka”, 1892

Przez długi czas pozostawała niezamężna. W 1572 roku, gdy bezpotomnie zmarł jej brat i król Polski, Zygmunt August, nadal nie miała małżonka, przez co stała się czołową osobistością w państwie. W roli kandydata na męża upatrywano dla niej pierwszego elekcyjnego króla Polski, Henryka Walezego. I chociaż francuski elekt na polskim tronie zasiadł, to nie dotrzymał matrymonialnych zobowiązań. Minął zaledwie rok, a Walezy wrócił do Francji, obejmując tamtejszy tron po zmarłym bracie, Karolu IX Walezjuszu.

Po kolejnej wolnej elekcji, mężem Anny Jagiellonki został pochodzący z Siedmiogrodu Stefan Batory. Małżeństwo nie było jednak szczęśliwe. Jak podają źródła, nowy król spędził z Anną zaledwie dwie lub trzy noce, po czym zaczął jej unikać. Odsunął ją także od najważniejszych spraw w państwie, przez co Anna skłoniła się w kierunku jego przeciwników, do których należeli prymas Polski i Litwy Jakub Uchański, oraz referendarz wielki koronny, Stanisław Sędziwój Czarnkowski.

Kiedy w 1586 roku Anna owdowiała, teoretycznie mogła nie zgodzić się na bezkrólewie i samodzielnie przejąć władzę. Z możliwości tej jednak nie skorzystała, udzielając poparcia dla swojego siostrzenca, szwedzkiego królewicza Zygmunta, późniejszego króla Polski. W okresie pomiędzy panowaniem Batorego, a Zygmunta III Wazy, Anna Jagiellonka pozostawała najważniejszą i najbardziej wpływową osobą w państwie.

Do politycznych sukcesów Anny Jagiellonki zaliczyć trzeba częściowe odzyskanie sum neapolitańskich, pożyczonych swojego czasu przez Bonę Sforzę hiszpańskiemu królowi Filipowi II. Udało się to Annie dzięki współpracy z przebywającym w Rzymie kardynałem Stanisławem Hozjuszem. Chociaż w całości nigdy nie zostały one spłacone, to dzięki Annie Jagiellonce udało się uzyskać przynajmniej częściowy ich zwrot.

Anna Jagiellonka była osobą bardzo pobożną, przez niektórych uważaną wręcz za dewotkę. Obrazowo przedstawił to Piotr Skarga, pisząc, iż „sama kapłanom warszawskim za biskupa i wizytatora stała”. Owa pobożność nie przejawiała się jednak tylko w doskonałej współpracy z duchownymi Kościoła Katolickiego. Królowa bowiem aktywnie wspierała kontrreformację, odgrywając niebagatelną rolę w zwalczaniu wpływów protestantyzmu na terenie Mazowsza. Nie bez powodu w 1579 roku Piotr Skarga zadedykował jej swoje słynne „Żywoty świętych”.

Anna Jagiellonka zmarła 9 września 1596 roku w Warszawie, na rękach króla Zygmunta III. Wygłaszający mowę pogrzebową Piotr Skarga stwierdził, że Anna Jagiellonka dała „piękny koniec i zamknięcie domowi Jagiellońskiemu”. Jako polska królowa, spoczęła w jednej z krypt katedry wawelskiej.

Previous article
„Krzyż i korona” – premiera filmu już w kwietniu
Next article
Ojcowie Polskiej Niepodległości. Komu nasi dziadkowie zawdzięczali odzyskanie wolności?
About the author