Na międzywojennych scenach i estradach – recenzja książki „Gwiazdy II Rzeczypospolitej”

W ostatnich latach da się zauważyć ogólny wzrost zainteresowania tematyką międzywojennej Polski. Kilkanaście godzin lekcji historii, które w porywach nauczyciele poświęcają w szkołach na omówienie tego okresu, to jednak zdecydowanie za mało, by zaprezentować cokolwiek poza garścią suchych faktów i informacji na temat najistotniejszych wydarzeń tamtych lat. Tym, którzy pragną zgłębić wiedzę na temat Drugiej Rzeczypospolitej, dostrzegającym osobliwy urok międzywojnia, nie pozostaje zatem nic innego, jak sięgnąć po wyrastające niczym grzyby po deszczu publikacje poświęcone rozmaitym zagadnieniom dotyczącym tego okresu. Takie jak na przykład cykl książek Stanisława Kopra, pod których ciężarem uginają się od niedawna półki naszych księgarń.

Najnowsza praca ze wspomnianej serii nosi tytuł „Gwiazdy Drugiej Rzeczypospolitej” i, jak nietrudno się domyślić, poświęcona jest najsławniejszym personom rzeczonego okresu. Podzielona na dziewięć obszernych rozdziałów praca ukazuje sylwetki osób, które w międzywojniu zawładnęły polskimi scenami, estradami i kinami.

Książka rozpoczyna się obszernym wstępem, w którym autor daje czytelnikowi ogólny wgląd w życie kulturalne międzywojennej Polski. Zaznajamia go ze specyfiką działalności ówczesnych teatrów, daje pojęcie o tym, które z rozrywek typowych dla omawianego okresu miały renomę rozrywek dla szerokich mas, a które zwykło się postrzegać jako ambitniejsze formy obcowania z kulturą. Jako osobne zagadnienie, Koper potraktował międzywojenną krytykę teatralną, a także początki polskiego przemysłu filmowego, wówczas będącego jeszcze w powijakach, choć rodzącego zupełnie nienajgorsze, pamiętane po dziś dzień produkcje.

Na rozdziale wstępnym kończą się jednak ogólne informacje dotyczące kultury i życia gwiazd w czasach II RP. Kolejne części książki poświęcone są już bowiem konkretnym personom, które odcisnęły trwały ślad w kulturalnym życiu międzywojennej Polski. Nie są to jednak suche, naszpikowane faktografią biografie. Wręcz przeciwnie, Sławomir Koper, roztaczając przed czytelnikiem sylwetki poszczególnych gwiazd międzywojnia, pisze w sposób bardzo przystępny, niejednokrotnie uciekając się do cytowania związanych z nimi anegdot bądź udokumentowanych wypowiedzi, tudzież fragmentów rozmów. Daty i twarde fakty przeplatane są ciekawostkami, których odnalezienie i zaprezentowanie czytelnikowi z pewnością wymagało od autora wnikliwej analizy opracowań i materiałów źródłowych. Koper gruntownie prześwietla nawet najmłodsze lata rzeczonych gwiazd, przygląda się rozwojowi ich karier, życiu prywatnemu, przytacza dotyczące ich opinie i plotki, nie zapominając o opisaniu schyłku ich działalności, tworząc zarazem wyczerpujące, popularnonaukowe kompendium poświęcone każdej z zaprezentowanych, międzywojennych gwiazd.

Wśród aktorów, gwiazd kabaretów i estrady, z którymi będzie miał okazję zapoznać się czytelnik sięgający po nową książkę Sławomira Kopra, są między innymi takie sławy jak Stefan Jaracz, Eugeniusz Bodo, Loda Halama czy Jadwiga Smosarska. Osobne rozdziały zostały też poświęcone Antoniemu Fertnerowi, Konradowi Tomowi, Toli Mankiewiczównej i Aleksandrowi Żabczyńskiemu. Co do wyborów Sławomira Kopra trudno wysnuwać większe zastrzeżenia. Postacie, których sylwetki przybliżył na łamach „Gwiazd Drugiej Rzeczypospolitej”, istotnie zaliczyć należy do największych sław omawianego okresu, warto też odnotować podjęcie przez autora tematu nieco zapomnianych (choć całkiem niesłusznie) osobistości, jak Konrad Tom czy Antoni Fertner. Jedyne, do czego można mieć zastrzeżenia, to brak sylwetek sportowców. Mimo że w rozdziale wprowadzającym Koper zauważa, jak duże znacznie miał dla ówczesnych Polaków sport oraz osiągane przez rodaków sukcesy w najrozmaitszych dyscyplinach, a także fakt, iż niektórzy autorzy owych tryumfów obnosili się niczym rasowi celebryci, to jednak zabrakło na ten temat większej ilości informacji czy choćby jednej biografii. Z drugiej strony – zagadnienie to jest bardzo obszerne, a przez niektórych historyków gruntownie badane (vide prace profesora Ryszarda Wryka). Być może Sławomir Koper skusi się w przyszłości na poświęcenie samemu tylko sportowi II RP osobnej publikacji?

„Gwiazdy Drugiej Rzeczypospolitej” to obowiązkowa pozycja dla każdego, żywo zainteresowanego kulturą międzywojennej Polski. Sławomir Koper w sposób rzeczowy, ale zarazem bardzo przystępny, przedstawia meandry życia poszczególnych ówczesnych celebrytów, jakże odmiennych od tych, o których dziś można przeczytać w tabloidach i na plotkarskich portalach. Nie pozostaje nic innego, jak tylko wyczekiwać kolejnych – miejmy nadzieję równie udanych – publikacji jego autorstwa.